Η ΠΡΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Η ΗΛΙΟΛΑΤΡΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ

Η λατρεία του ήλιου υπήρξε μια από τις πρωιμότερες μορφές θρησκευτικής έκφρασης και αυτό ήταν φυσικό, εφ’ όσον ο ήλιος ασκούσε ευεργετική επίδραση στον πλανήτη μας. Χωρίς αυτόν δεν θα υπήρχε ζωή. Ουσιαστικά για τους αρχαίους ο ήλιος ήταν η κινητήριος δύναμη της Μητέρας Θεάς Γης. Χωρίς τον Φάνητα-Δία-Ήλιο η Ήρα (έρα=γαία ή Ρέα) δεν θα μπορούσε να καρποφορήσει με αποτέλεσμα τον βιολογικό της θάνατο. Για αυτό και στην κοσμολογία τους οι Ορφικοί τοποθετούν ως πρώτη δημιουργική δύναμη τον Φάνητα-Δία, ο οποίος ξεπηδάει από το Ορφικό Ωόν. Είναι η πρωταρχική ακτινοβολία του σύμπαντος αλλά και ο Ήλιος σύμφωνα με τους Ορφικούς στη δημιουργία του δικού μας πλανητικού συστήματος. Κατά τον Ορφέα ο Φάνης έθεσε φύλακα των πάντων τον ήλιο και διέταξε να βασιλεύει αυτός πάνω σε όλα. Όμως ο Πρόκλος ταυτίζει τον Φάνητα με τον Ήλιο και τον Διόνυσο. Ο Μακρόβιος ταυτίζει τον Δία και τον Διόνυσο με τον Ήλιο. Με τον Ήλιο ταυτίζονται ο Απόλλων και ο Ηρακλής, εξ ου και οι 12 άθλοι του (περιφορά του ήλιου σε 12 μήνες). Τώρα γίνεται κατανοητό ποιοι ήταν οι 365 θεοί του Ορφέα (365 ημέρες περιφοράς της γης γύρω από τον ήλιο). Ο Δίας-Ζευς σίγουρα ήταν ηλιακή θεότητα, όπως αποδεικνύει το όνομά του. Η ρίζα δι- έχει σχέση με το φως και την ημέρα (πρβλ. εύ-διος=λαμπρός, έν-διος= ο εν τω μέσω της ημέρας, πελασγικό-αρβανίτικο dita = ημέρα, λατινικό dies-ei = ημέρα). Η ρίζα ζε- σημαίνει θερμότητα (πρβλ. αρχ. Ελλ. ζέω, πελασγικό-αρβανίτικο ζιαρ = φωτιά).

‘’Ο Δίας-Φάνης σύμφωνα με τους Ορφικούς φέρει κεφαλές κριού, ταύρου, όφεως και χαροπού λέοντος’’ (Πρόκλος εις Πλατ. Τίμ. 30 η, ι). Ο όφις παραπέμπει χωρίς αμφιβολία στην ιουδαιοχριστιανική θρησκεία, αλλά έχει σχέση και με την πορεία του ήλιου στον ζωδιακό. Ο ταύρος παραπέμπει στην πρωταρχική λατρεία του Βου που έχει μινωική προέλευση. Από την Κρήτη προέρχεται ο ανατολικός ηλιακός θεός Βάαλ-Βήλος (ήλιος, FαFέλιος). Από την κρητική λέξη FαFέλιος προέρχεται η λέξη Βαβέλ και, όπως παρατηρεί ο Styve Myler, ο πολυσυζητημένος πύργος της Βαβέλ ήταν κατά πάσα πιθανότητα ένα αστρονομικό παρατηρητήριο (‘’Ηλιακά Σύμβολα’’, σελ. 32, εκδ. 1998). Ελληνική προέλευση έχουν και οι πανάρχαιες ηλιακές αιγυπτιακές θεότητες Όσιρις και Ίσις, όπως πιστοποιεί και ο Πλούταρχος στο ‘’Περί Ίσιδος και Οσίριδος’’. Ο Ισίδωρος, ο οποίος συνέγραψε τον μεσαίωνα εικοσάτομο βιβλίο στηριγμένο στις αρχαίες παραδόσεις με τίτλο ‘’Ετυμολογία’’ διασώζει την παράδοση ότι ‘’ως προς το αιγυπτιακό αλφάβητο η βασίλισσα Ίσις, κόρη του βασιλιά Ινάχου, κατέφθασε από την Ελλάδα στην Αίγυπτο κουβαλώντας το μαζί της και το παρέδωσε στους Αιγύπτιους’’ (‘’Aegyptiorum litteras Isis regina, Inachis Regis filia, de Grecia veniens in Aegyptum repperit et Aegyptis tradidit’’, I iii 4-10). Άρα η Ιώ, κόρη του Ινάχου, μεταναστεύοντας στην Αίγυπτο λατρεύθηκε ως Ίσις. Οι Θρακομακεδόνες Βρύγες, οι οποίοι, όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος, μεταναστεύοντας στη Μ. Ασία μετονομάσθηκαν Φρύγες, λάτρευαν τον ηλιακό θεό Άττι.

Από όλα αυτά φαίνεται ότι η ηλιολατρεία των Ελλήνων-Πελασγών των προ Δευκαλίωνος χρόνων είχε διαδοθεί στους γύρω λαούς. Ο Πλάτωνας επιβεβαιώνει ότι οι πρώτοι Έλληνες, δηλαδή οι Πελασγοί, υπάκουαν στον ανατέλλοντα και δύοντα ήλιο. Ο Παυσανίας στην ‘’Περιήγησή’’ του αναφέρει ότι στην εποχή του διασώζονταν πανάρχαιοι βωμοί αφιερωμένοι στον ήλιο σε απομονωμένες περιοχές.

Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΣΤΟ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΗΛΙΟΣΤΑΣΙΟ

Οι Ισημερίες και οι Τροπές του ήλιου οφείλονται στις διαφορετικές θέσεις που παίρνει η γη κατά την περιφορά της γύρω από αυτόν, αποτελούν δε τις αφετηρίες των τεσσάρων εποχών. Κατά τις Ισημερίες η ημέρα είναι ίση με τη νύχτα, ενώ κατά τις Τροπές ή Ηλιοστάσια ο ήλιος φαίνεται σαν να στέκει πάνω από την Εκλειπτική. Οι αρχαίοι έχοντας θεοποιήσει τη φύση και παρατηρώντας τις επιδράσεις των ουρανίων σωμάτων επί της γης δεν ήταν δυνατόν να αδιαφορήσουν για τις (φαινομενικές) αυτές κινήσεις του ήλιου που συνέβαλλαν στην εναλλαγή των εποχών.

Το χειμερινό ηλιοστάσιο (22-25 Δεκεμβρίου περίπου) σημαίνει την αρχή του χειμώνα. Ο ήλιος ξαναπαίρνει τον δρόμο του προς τις περιοχές μας και η ημέρα αρχίζει να αυξάνει σταθερά έως ότου εξισωθεί με τη νύχτα κατά την Εαρινή Ισημερία τον Μάρτιο. Τότε ο ήλιος θριαμβεύει και νικά το σκότος του χειμώνα. Η εποχή αυτή είναι η άνοιξη, η εποχή της καρποφορίας της γης και της νίκης του φωτός (ήλιου) επί του σκότους (χειμώνα).

Οι αρχαίοι λαοί γιόρταζαν την πορεία αυτή του ήλιου τιμώντας τους ενιαύσιους και αναβλαστικούς ηλιακούς θεούς, οι οποίοι γεννιούνταν κατά την χειμερινή Τροπή του ήλιου (25 Δεκεμβρίου), πέθαιναν και ανασταίνονταν την 25^η Μαρτίου, την ημέρα της Εαρινής Ισημερίας. Εξομοίωσαν λοιπόν την φαινόμενη αυτή κίνηση του ήλιου με τη ζωή ενός ανθρώπου. Για αυτό ο ηλιακός θεός (Διόνυσος – Ηρακλής – Όσιρις – Άττις κ.λπ.) παρουσιαζόταν σαν παιδί κατά τη χειμερινή τροπή. Μάλιστα, όπως μας πληροφορεί ο λατίνος συγγραφέας Μακρόβιος, εξέθεταν την εικόνα ενός παιδιού στους αρχαίους ναούς, ώστε οι λάτρεις τους να τιμήσουν τη γέννησή του. Έχουν βρεθεί αρχαιοελληνικές τοιχογραφίες στην Κύπρο που παριστάνουν τον Διόνυσο βρέφος με φωτοστέφανο, το οποίο συμβολίζει τον ήλιο. Αργότερα, στο Βυζάντιο, το φωτοστέφανο θα συμβολίζει μόνο την ιερότητα ενός προσώπου, χωρίς να είναι γνωστή η αρχική αιτία απεικόνισης του φωτοστέφανου.

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΤΕΛΕΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΗΛΙΟΥ

Κατά τη χειμερινή τροπή του ήλιου οι Έλληνες γιόρταζαν τη γέννηση του Διονύσου, ενώ στα Ελευσίνια Μυστήρια γιόρταζαν τη γέννηση του Ιάκχου. Ο Διόνυσος αποκαλείτο ‘’Σωτήρ’’ και ‘’θείο βρέφος’’ που γεννήθηκε από Παρθένο, τη Σεμέλη. Είναι ο ‘’καλός ποιμήν’’, οι ιερείς του οποίου κρατούν – όπως φαίνεται από αγγειογραφίες – την ποιμενική ράβδο, κάτι που αντέγραψαν οι χριστιανοί επίσκοποι, αυτοονομαζόμενοι ‘’πάστορες’’, δηλαδή ποιμένες. Σε επιγραφή αφιερωμένη στον Διόνυσο, την οποία παραθέτει ο T. W. Doane στο βιβλίο του ‘’Bible Myths’’, 1948, αναγράφονται λόγια που θυμίζουν λόγια του Χριστού: ‘’Εγώ είμαι που σε προστατεύω και σε οδηγώ, εγώ που είμαι το Άλφα και το Ωμέγα’’. Ο Διόνυσος, όπως μας πληροφορεί ο Διόδωρος ο Σικελιώτης στην ‘’Ιστορική Βιβλιοθήκη’’ του, ταξιδεύοντας σε όλη την οικουμένη σταμάτησε τους πολέμους και έφερε ειρήνη, για αυτό και οι λαοί τον αποκάλεσαν ‘’σωτήρα και απελευθερωτή’’. Η λατρεία του ήταν τόσο διαδεδομένη στην Ύστερη Εποχή της αρχαιότητας, ώστε ο Νόννος να του αφιερώσει έπος 48.000 στίχων τον 5^ο αιώνα. Ήταν ο θεός της αυτοκρατορίας μαζί με τον Μίθρα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η λατρεία του Διονύσου ταυτιζόταν με τη λατρεία του Χριστού. Απόδειξη τούτου είναι ότι στις 6 Ιανουαρίου – ημέρα που γινόταν το χριστιανικό θαύμα εν Κανά της Γαλιλαίας – γινόταν στην Άνδρο, στον ναό του Διονύσου ένα αντίστοιχο θαύμα: Από μια πηγή κάθε χρόνο έβλεπαν να τρέχει υγρό που είχε γεύση κρασιού (C. F. Dupuis ‘’Ερμηνεία του Μύθου του Ήλιου που λατρεύτηκε με το όνομα του Χριστού’’).

Η λατρεία του Ήλιου-Διονύσου-Ιησού ταυτίστηκε με τη λατρεία του Άδωνη. Ο Άδωνης γεννήθηκε και αυτός από παρθένα μητέρα. Τα πυκνά μακριά μαλλιά του θυμίζουν την κόμμωση του Ιησού, κάτι που δεν πρέπει να θεωρηθεί απλή σύμπτωση.

Στις 25 Δεκεμβρίου ετιμάτο στην Αίγυπτο η γέννηση του Όσιρι-Διονύσου. Μετά τον πρόωρο θάνατό του ένα κατάφυτο αειθαλές δένδρο ξεφύτρωσε μέσα σε μια νύχτα από έναν κορμό, κάτι που συμβόλιζε την αναγέννηση της νέας ζωής του Όσιρι-Διονύσου από τον θάνατό του. Σε κάθε επέτειο της γέννησής του, στις 25 Δεκεμβρίου, η Ίσις (Ιώ) άφηνε δώρα γύρω από το δένδρο.

Η λατρεία της Μεγάλης Μητέρας και του ‘’θείου βρέφους’’ έγιναν βασικό αντικείμενο λατρείας και στους Βαβυλώνιους. Υπό βαβυλωνιακή επίδραση, όπως μας πληροφορεί ο Stephen H. Langdon στο βιβλίο του ‘’The Mythology of all Races’’ (τόμ. 5, σελ. 15-19) λατρευόταν στην Πέτρα και στη Δαμασκό η Παρθένος Μητέρα των Θεών Αλλάτ, η οποία γέννησε τον Δούσαρη. Ο Δούσαρης και η Αλλάτ των Ναβαταίων δεν είναι παρά αντανάκλαση των βαβυλωνιακών μύθων του Ταμρούζ και της Ιστάρ. Ο Δουσάρης ταυτιζόταν από τους Έλληνες και τους Ρωμαίους με τον Διόνυσο, για αυτό και ονομαζόταν ‘’Αραβικός Διόνυσος-Βάκχος’’ και θεωρείτο θεός της γονιμότητας. Ο Επιφάνιος, επίσκοπος της Σαλαμίνας της Κύπρου, τον 4^ο μ.Χ. αιώνα σε σύγγραμμά του για τη μυθολογία των Ναβαταίων μας πληροφορεί ότι οι άνθρωποι αυτοί ήταν πολύ συγκροτημένοι και έκαναν διαρκώς νηστεία. Το βράδυ της 25^ης Δεκεμβρίου οι Ναβαταίοι έπαιρναν από τον ναό την εικόνα του παιδιού Δούσαρη και την περιέφεραν, ενώ ο λαός τη χαιρετούσε με δυνατές φωνές λέγοντας: ‘’η παρθένα έχει γεννήσει’’. Μάλιστα γίνονταν τελετές μπροστά από την εικόνα της θεάς Κόρης (Περσεφόνης). Συνεπώς η ελληνική θρησκευτική επιρροή είναι έκδηλη. Ο Stephen Langdon παραδέχεται ότι ‘’η αραβική θρησκεία ήταν ένας συγκρητισμός από βαβυλωνιακά, ελληνικά και αιγυπτιακά στοιχεία. Οι Ναβαταίοι είχαν μια πολυσύνθετη λατρεία του Ταμρούζ και της Ιστάρ, του Όσιρι και της Ίσιδος, του Διονύσου και της Περσεφόνης-Κόρης’’. Δεδομένου ότι η λατρεία αυτή του Δουσάρη ήταν κοντά στη γενέτειρα του Ιησού, αναρωτιόμαστε μήπως αυτή η περιοχή αποτελεί τον συνδετικό κρίκο της μεσογειακής λατρείας του Ήλιου με τη λατρεία του Ιησού. Ενισχυτικό της εικασίας αυτής αποτελεί η ύπαρξη του ναού του Άδωνη που σωζόταν και επί των χρόνων του Αδριανού στη Βηθλεέμ, τη γενέτειρα του Ιησού.

Μάλιστα, όπως αναφέρει ο Αλέξανδρος Λέτσας στο έργο ‘’Η Μυθολογία της Γεωργίας’’ (τόμ. Α, σελ. 241) Βηθλεέμ σημαίνει ‘’Οίκος του Άρτου’’, δηλαδή οίκος του θεού του σίτου Άδωνη.

Οι Πέρσες μάγοι είχαν χωρίσει το ‘’κοσμογονικό αυγό’’ σε 12 μέρη, στους 12 μήνες του χρόνου. Τα έξι μέρη (Άνοιξη – Φθινόπωρο) ήταν υπό την κυριαρχία του Ormsud, του θεού του Καλού και του Φωτός (Ήλιου), τα άλλα έξι μέρη (Χειμώνας) ήταν υπό την κυριαρχία του Ahriman (εκ του αρά = βλάβη, καταστροφή), του θεού του κακού και του σκότους. Για πρώτη φορά λοιπόν εμφανίζεται ένας δυϊσμός παρόμοιος με αυτόν των Χριστιανών.

Η γέννηση του Μίθρα λατρευόταν στις 25 Δεκεμβρίου. Η ζωή του είναι παρόμοια με αυτή του Χριστού. Εκτέθηκε σε κίνδυνο κατά την παιδική του ηλικία από κάποιον βασιλιά που ήθελε να απαλλαγεί από αυτόν. Γεννήθηκε σε ένα σπήλαιο όπως ο Χριστός καθώς και άλλες ηλιακές θεότητες. Σε σπήλαιο γεννήθηκε και ο Δίας. Οι δε Κουρήτες τον προστάτευαν με τον ήχο των κροτάλων από τον Κρόνο. Το ίδιο συνέβαινε και με τους Αιγύπτιους. Ο Μακρόβιος μας πληροφορεί: ‘’Οι Αιγύπτιοι έχουν μέχρι σήμερα καθιερώσει τον τοκετό μιας παρθένου και την γέννηση του παιδιού της, το οποίο εκθέτουν σε προσκύνηση του λαού μέσα σε μια φάτνη.

Ο Ερμής γεννήθηκε κι αυτός σε σπήλαιο, μητέρα του ήταν η Μαία. Ο Λέτσας μάλιστα στο βιβλίο του ‘’Μυθολογία της Γεωργίας γράφει ότι ‘’Λικνίτης ήταν επίκλησις του Διονύσου εν Δελφοίς, όπου υπήρχε παράδοσις ότι ο θεός αναγεννάτο καθ’ έκαστον έτος ως βρέφος και ετίθετο εντός λίκνου. Εις την χώραν των Βισάλτων, αρχαίαν φυλήν θρακικήν, εις τον ιερόν χώρον της γεννήσεως του Διονύσου έλαμπε κατά την νύκτα εκθαμβωτικό φως καθ’ έκαστον έτος που ετελείτο η εορτή του’’. Δεν θυμίζει αυτό το άστρο της Βηθλεέμ; Ο Robert Graves προσθέτει το εξής εντυπωσιακό: ‘’Στα Ελευσίνια στο εσωτερικό του ναού υπήρχε κοιλότητα, όπου οι μυσταγωγοί ντυμένοι βοσκοί έμπαιναν με χαρούμενες κραυγές επιδεικνύοντας έναν λίκνο που περιείχε ένα παιδί που αυτοί που το εόρταζαν το γνώριζαν ως Ίακχο-Διόνυσο’’. Πλήρης λοιπόν ταύτιση του Διονύσου με τον Χριστό.

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Γεννήθηκε όμως ο Χριστός πράγματι στις 25 Δεκεμβρίου; Δεδομένου ότι η Καινή Διαθήκη δεν ξεκαθάριζε το θέμα έχουν προταθεί πολλές χρονολογήσεις. Αιγύπτιοι θεολόγοι του 3^ου αιώνα μ.Χ. τοποθέτησαν τη γέννησή του στις 20 Μαΐου, ενώ άλλοι υποστηρίζουν άλλες ημερομηνίες. Τότε για ποιον λόγο η γέννησή του γιορτάζεται στις 25 Δεκεμβρίου; Στην εγκυκλοπαίδεια Britannica αναφέρεται πως ‘’ο λόγος είναι ότι οι αρχικοί Χριστιανοί επιθυμούσαν να συμπίπτει η ημερομηνία με την παγανιστική ρωμαϊκή γιορτή, τα γενέθλια του ανίκητου ήλιου’’. Σύμφωνα με την ίδια εγκυκλοπαίδεια οι Λατίνοι μετέφεραν το 354 τα γενέθλια του Χριστού από τις 6 Ιανουαρίου στις 25 Δεκεμβρίου, ημέρα γιορτής της γέννησης του Sol Invictus. Οι Σύριοι και οι Αρμένιοι που γιόρταζαν τη γέννηση του Χριστού στις 6 Ιανουαρίου κατηγορούσαν τους Ρωμαίους ως λάτρεις του Ήλιου και ειδωλολάτρες.

Γιατί όμως έπρεπε να γίνει αυτή η μετακίνηση; Στη New Schaft-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge αναφέρεται: ‘’Τα παγανιστικά Σατουρνάλια και Βρουμάλια ήταν τόσο βαθειά ριζωμένα στα λαϊκά έθιμα, που ήταν δύσκολο να εξοβελιστούν από τη χριστιανική επιρροή. Η παγανιστική γιορτή με τη δική της στάση και ευθυμία ήταν τόσο δημοφιλής, που οι Χριστιανοί ήταν αναγκασμένοι να συνεχίσουν τη δική τους γιορτή με λίγες αλλαγές στο πνεύμα και στους τρόπους’’. Οι Ρωμαίοι Χριστιανοί δηλαδή αναγκάστηκαν να εκχριστιανίσουν μια παγανιστική γιορτή, ώστε οι πιστοί να μην επιστρέψουν στην αρχαία θρησκεία.

Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΟ ΚΟΣΜΟ

Στις 25 Δεκεμβρίου τελούνταν στην Αθήνα τα ‘’Μικρά ή κατ’ άγρους Διονύσια’’, για να τιμηθεί η γέννηση του Διονύσου. Οι Ρωμαίοι στις 17 Δεκεμβρίου γιόρταζαν τα Σατουρνάλια, γιορτή προς τιμή του Saturnus-Κρόνου, στις 25 Δεκεμβρίου τα γενέθλια του ‘’Αήτητου Ήλιου’’, την παραμονή τη; 1^ης Ιανουαρίου τα Βρουμάλια, την 1^η Ιανουαρίου τις Καλένδες και την 3^η Ιανουαρίου τα Ταβοτά, γιορτή που περιλάμβανε δημόσιες ευχές υπέρ του άρχοντα της Ρώμης.

Τα Σατουρνάλια διαρκούσαν επτά ημέρες ώς τις 25 Δεκεμβρίου και ήταν γιορτή χαράς και διασκέδασης. Οι άνθρωποι έπιναν και κυνηγούσαν κάθε είδους αισθησιακή απόλαυση. Τα σπίτια ήταν στολισμένα και αντάλλασσαν δώρα μεταξύ τους, όπως κάνουν και σήμερα. Ένα ειδικό μεσοχειμωνιάτικο καντήλι άναβε και οι άνθρωποι αντάλλασσαν κεριά ως δώρα. Στην ‘’Bibliotheca Sacra’’ αναγράφεται ότι: ‘’η ανταλλαγή δώρων μεταξύ φίλων είναι παρομοίως χαρακτηριστική και των Χριστουγέννων και των Σατουρναλίων και πρέπει να την έχουν υιοθετήσει οι Χριστιανοί από τους παγανιστές, όπως πολύ απτά δείχνει η παραίνεση του Τερτυλλιανού’’ (τόμ. 12, σελ. 153).

Οι Καλένδες της 1^ης Ιανουαρίου ήταν μια γιορτή χαράς και κεφιού. Οι άνθρωποι έσπευδαν να προμηθευτούν τρόφιμα και γλυκά. Ο Λιβάνιος περιγράφει τη γιορτή λέγοντας ότι: ‘’Οπουδήποτε μπορούμε να δούμε καλοφορτωμένα τραπέζια. Έκδηλη είναι η ορμή να ξοδεύεις οτιδήποτε. Οι άνθρωποι διά μέσου όλου του χρόνου παίρνουν χαρά αποταμιεύοντας και τα ξοδεύουν εκείνη την ημέρα υπερβολικά σπάταλα. Ένας χεόμαρρος από δώρα ξεχύνεται σε όλες τις πλευρές’’. Την επόμενη ημέρα οι άνθρωποι έπιναν κρασί και εύχονταν ο ένας στον άλλο ‘’χρόνια πολλά και ευτυχισμένα’’. Έτρωγαν και γλυκά, διότι πίστευαν ότι όπως τα γλυκά παρόμοια γλυκός θα είναι και ο νέος χρόνος. Οι πόρτες και τα παράθυρα ήταν στολισμένα με κλαδιά δεντρολίβανου και μυρσίνης. Ομάδες μίμων πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και διασκέδαζαν τους κατοίκους τραγουδώντας εύθυμα τραγούδια και χορεύοντας. Από το έθιμο αυτό προέρχονται τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα. Η γιορτή των Καλένδων είχε διατηρηθεί κατά τη βυζαντινή περίοδο σε τέτοιο βαθμό, που να προκαλέσει αναστάτωση στους εκκλησιαστικούς κύκλους. Η 7^η Οικουμενική Σύνοδος στράφηκε κατά της γιορτής αυτής, αλλά ο ορθόδοξος ελληνικός λαός συνέχιζε να τη γιορτάζει.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Έχει λοιπόν δίκιο ο Steve Wyller, όταν γράφει ότι ‘’παρά την προσπάθεια των Χριστιανών να απαγορεύσουν τα χειμερινά έθιμα και τις ιεροπραξίες των εθνικών, οι χειμερινές γιορτές παρέμειναν βαθύτατα παγανιστικές υπό χριστιανικό απλώς περίβλημα. Κατ’ εξοχήν τέτοιες είναι αυτές που γίνονται στην περιοχή της Μεσογείου, αλλά εξ ίσου έντονα παγανιστικές παραμένουν και οι παραδόσεις των βόρειων εθνών της Ευρώπης. Έτσι στους ήχους των συγχρόνων χριστιανικών εορτών μπορούμε ακόμη να ακούσουμε την ηχώ των πανάρχαιων εθίμων των εθνικών για τον εορτασμό του Χειμερινού ηλιοστασίου’’ (‘’Ηλιακά Σύμβολα’’, εκδ. Ανοικτή Πόλη, σ. 124).